
از جمله دعاوی که امکان طرح در محاکم را دارد دعوای اثبات زوجیت است که احتمال دارد از سوی هر کدام از زوجین مطرح گردد دعوای اثبات زوجیت ویژگیهای خاصی دارد که این دعوا را از سایر دعاوی متمایز میسازد قاعده بر این است که در هر دعوایی ارائه دلایل اثبات بر عهده مدعی است؛ لذا در دعوای زوجیت نیز هر کدام از طرفین که مدعی وجود رابطه زوجیت است میبایست برای اثبات ادعای خود دلیل بیاورد. پیش از ادله عام و خاص اثبات زوجیت ذکر این نکته از اهمیت بالایی برخوردار است و بررسی آن اینکه آیا صرف رابطه زوجیت بدون توجه به شروط ذکر شده در عقد کفایت میکند یا لزوماً باید هر دو عقد و شرط) اثبات گردد؟
در این رابطه نظرات مختلفی ابراز گردیده است، حنبلیها بر این باورند که صرف اثبات عقد به تنهایی کافی نیست بلکه باید شهود بر شروط نیز گواهی دهند، چراکه این امکان وجود دارد که شرطی به دلیل اینکه خلاف مقتضای ذات عقد باشد موجب ابطال عقد گردد.
در مقابل فقهای شیعه و حنفی معتقدند که شهادت شهود نسبت به اصل وقوع ازدواج کفایت میکند و نیاز به ذکر شروط و تفاصیل عقد .نیست امروزه در محاکم نیز نظر فقهای شیعه مبنای رویه دادگاهها قرار گرفته است و در جایی که وجود رابطه زوجیـت مورد اختلاف قرار گرفته است ابتدا به سراغ اثبات اصل عقد می روند و در صورت اثبات اصل عقد برای اثبات شروط مطالبه دلیل میکنند شرط از ارکان صحت عقد نمیباشد و همچنین در صورت تردید در وجود یا عدم وجود شرط با تمسک به اصل عدم از مدعی وجود شرط مطالبه دلیل می نماییم.
مطلب مرتبط: طلاق
دسترسی سریع
Toggleادله عام اثبات زوجیت
به موجب ماده ۱۲۵۸ قانون مدنی دلایل اثبات دعوا از قرار زیر است
۱. اقرار
۲. اسناد کتبی
۳. شهادت
۴. اماره
۵. قسم
در قانون جدید آیین دادرسی مدنی نیز مقررات مربوط به هر کدام از ادله به تفکیک ذکر گردیده است.
۱ – اقرار قانون مدنی در مواد ۱۲۵۹ الی ۱۲۸۳ به بحث اقرار پرداخته است. بر اساس ماده ۱۲۵۹ اقرار عبارت از اخبار به حقی است برای غیر به ضرر خود اقرار را به عنوان تواناترین دلیل اثبات برشمرده اند لذا مهمترین دلیل اثبات در حقوق ما نیز محسوب می.گردد در اثبات زوجیت نیز محکمترین دلیل همین اقرار میباشد.
اقرار اجزاء و شرایطی دارد که شرط صحت اقرار میباشند که البته ذکر این موارد از حوصله بحث ما خارج است و شما را به کتابهای آیین دادرسی مدنی و ادله اثبات دعوا ارجاع میدهیم.
در اهمیت اقرار ذکر این نکته ضروری است که برابر مواد ۳۳۱ و ۳۶۹ قانون جدید آیین دادرسی مدنی احکام مستند به اقرار در دادگاه قابل درخواست تجدیدنظر نیست همچنین احکام مستند به اقرار قاطع دعوا در دادگاه در صورتی که از مصادیق احکام فرجام پذیر باشد قابلیت فرجام خود را از دست میدهد.
شرایط اقرار در مورد دعوای اثبات زوجیت نیز همان شرایط در مورد سایر دعاوی است و خصوصیتی ندارد.
۲ –سند کتبی سند رایجترین دلیل ادعاهای اصحاب دعوا در دعاوی و امور غیر کیفری می باشد. سند عبارت است از هر نوشته که در مقام دفاع یا دعوا قابل استناد باشد. نوشته را در صورتی میتوان به مفهوم اصلاحی سند دانست که از جمله دارای امضاء، اثر انگشت و یا مهر شخصی باشد که سند به او نسبت داده میشود.
در ابتدای ازدواج ممکن است زوجین در قالب سند عادی یا رسمی مبادرت به تنظیم سند کرده باشند. در صورتی که سند رسمی تنظیم کرده باشند و این سند مورد تعرض قرار نگرفته باشد مهمترین دلیل برای اثبات رابطه زوجیت شناخته میشود.
در صورتی هم که سند عادی تنظیم شده باشد و مورد تردید و انکار قرار نگیرد میتواند مثبت رابطه زوجیت باشد.
عدم ثبت واقعه ازدواج گرچه برابر قانون مجازات و قانون حمایت خانواده دارای ضمانت اجرای کیفری میباشد اما نمیتواند مبطل عقد ازدواج، باشد لذا ثبت ازدواج از شرایط ماهوی صحت ازدواج نمیباشد و در صورت عدم ثبت ازدواج با وجود ضمانت اجرای کیفری آن عقد ازدواج صحیح و معتبر میباشد؛ هرچند در زمان اثبات آن مشکلاتی بروز خواهد کرد، به خصوص در مورد ازدواج موقت که الزامی برای ثبت آن وجود ندارد. لذا در ازدواج موقت مجازات پیش بینی شده برای عدم ثبت ازدواج قابلیت اعمال ندارد.
در پایان ذکر این نکته خالی از فایده نیست که اقرار نامه کتبی نیز چنانچه صحت آن تکذیب نگردد میتواند اثبات کننده رابطه زوجیت باشد.
3- شهادت شهود، شهادت در قانون مجازات اسلامی اینگونه تعریف گردیده است: شهادت عبارت است از اخبار شخصی غیر از طرفین دعوا به وقوع یا عدم وقوع جرم توسط متهم یا هر امر دیگری نزد مقام قضائی لذا تفاوت آن با اقرار این است که اقرار به زبان خود و به سود دیگری است.
فقه اسلام مهمترین دلیل اثبات شهادت شهود دانسته شده است که به آن بینه در گفته میشود. به این ترتیب در صورت وجود گواهانی که بر رابطه زوجیت شهادت شرعی دهند، زوجیت اثبات میگردد.
الف) بلوغ
ب) عقل
ج) ایمان
د) عدالت
ه) ذی نفع نبودن در موضوع
و ) نداشتن خصومت با طرفین یا یکی از آنها
ز ) اشتغال نداشتن به تکدی و ولگردی
ح) طهارت مولد
ط) نداشتن رابطه خویشاوندی با یکی از طرفین دعواه
ک ) نبودن سمت خادم و مخدومی
در فقه شیعه برخلاف فقه اهل تسنن شهادت بر نکاح از شرایط صحت عقد نکاح نمیباشد لذا ممکن است که در هنگام عقد نکاح شاهدی وجود نداشته باشد و کار اثبات رابطه زوجیت را با مشکل مواجه سازد لذا باید به سایر ادله رجوع نمود.
۴ – اماره در قسمت دلایل خاص اثبات زوجیت به بررسی امارات میپردازیم.
۵- سوگند اخباری تشریفاتی است که شخص خداوند متعال یا سایر مقدسات را بر عهد خود گواه میگیرد در میان سایر ادله سوگند از اعتبار کمتری برخوردار است.
موارد سوگند مدعی در دعوای اثبات رابطه زوجیت بسیار محدود است چرا که بر اساس ماده ۲۳۰ قانون جدید ایین دادرسی مدنی در دعاوی مالی در صورت عدم امکان اقامه بینه شرعی میتوان یک سوگند را به جای شاهد جایگزین، کرد لذا برای دعاوی غیر مالی مثل اثبات زوجیت نمیتوان قسم را جایگزین نمود.
اما در انکار زوجیت قسم معتبر است چراکه قاعده کلی بر این است که الیمین علـی مـن انکر، قانون آیین دادرسی مدنی در ماده ۲۷۱ همین حکم را بیان می نماید. این ماده سوگند شرعی را برای رد دعوای زوجیت کارآمد قلمداد کرده است. همچنین در فرض ارجاع قسم از سوی منکر به مدعی با توجه به اطلاق ماده ۱۳۲۶ قانون مدنی می توان این گونه حکم داد که مدعی در این صورت قسم میخورد و رابطه زوجیت اثبات می گردد.
دلایل خاص اثبات زوجیت دو دسته دلیل است:
– شیاع و استفاضه
– معاشرت و مساکنت
الف) شیاع و استفاضه
از جمله ادله اثبات دعوا در فقه شیاع و استفاضه است که در خصوص اثبات امور یا دعاوی ویژه کاربرد دارد
شیاع به معنی بسیار شنیدن یک خبر از افراد متعدد است. در رابطه با حجیـت شـیـاع روایات متعددی وجود دارد که البته نمیتوانیم حجیت مطلق شیاع را از این روایات استخراج نماییم و آنچه از مجموع روایات قابل استنباط است این امر میباشد که شیاع منجر به ظن متأخم للعلم میشود استفاضه نیز مترادف با شیاع و هر دو بـه یـک معنا می باشند.
استفاضه یا شیاع در صورتی که مفید علم باشند در همه موارد حجت هستند.
مواردی که شیاع در اثبات آنها حجت است را میتوان از جمله موارد زیر دانست ،رضاع ،نکاح وقف، اسلام، کفر و….. مبنای حجیت شیاع یا استفاضه مملو بودن جامعه از افراد نیک و حسن میباشد . شیاع باید کثرت قائلین به حدی باشد که گمان خلاف نرود در شیاع مطلعـیـن بـه اصـل وجود رابطه زوجیت شهادت نمیدهند؛ چرا که اگر به اصل وجود رابطه زوجیت آگاهی داشتند که با دو شاهد نیز اثبات میگردید بلکه این مطلعین با آگاهی از آثار زوجیت پی به وقوع این رابطه برده اند.
به هر حال شیاع که در آن تعدادی از عدول خبر میدهند ولی متعلق خبر به حدیقین و تواتر نرسیده است میتواند یکی از ادله اثبات زوجیت قرار گیرد.
ب – معاشرت و مساکنت
از دیگر دلایل اثبات زوجیت معاشرت و مساكنت زوجین تحت سقف مشترک است منظور از معاشرت و مساکنت همزیستی زن و شوهر وار و همزیستی زن و شوهر گونه در محل واحد، است بدین توضیح که زن و مرد رفتار زوجه ها و شوهرها را داشته باشند؛ مثلاً با همدیگر خلوت تام داشته باشند.
در اینجا باید به تحلیل یک مسئله بپردازیم اینکه در اینجا ما با دو امر مواجه هستیم
۱ – اصل عدم که در فرض عدم وجود دلیل بر وجود رابطه زوجیت اصل بر عدم وجود رابطه است.
۲-. ظاهر حال که نشان از وجود این رابطه است.
حال در فرض تعارض میان اصل و ظاهر کدام مقدم است؟ به نظر میرسد در جایی که
ظاهر حال دال بر وجود رابطه زوجیت باشد، تمسک به اصل عدم رابطه زوجیت ممنوع است و تمام مواردی که میتواند نوعاً برای عموم ظن به وجود رابطه زوجیت ایجاد نماید می تواند اماره قضائی بر وجود رابطه زوجیت تلقی گردند و مجال تمسک به اصل عملی را نمی یابد.
صلاحیت محاکم در رسیدگی به دعوای اثبات زوجیت خواهان باید بداند کدام مرجع قضائی صلاحیت رسیدگی به دعوای اثبات زوجیت را دارد تا دعوای خود را به آن مرجع تقدیم نماید برای شناسایی مرجع قضائی صالح ابتدا به موضوع صلاحیت میپردازیم
الف )صلاحیت ذاتی محاکم مدرک شناسایی این نوع صلاحیت ها، صنف «اداری یا
قضائی» نوع عمومی یا اختصاصی و درجه بدوی» یا تجدیدنظر» میباشد. رسیدگی به دعوای اثبات زوجیت در صلاحیت دادگاههای خانواده میباشد و قاضی پس از رسیدگی اقدام به صدور رأی مینماید ماده ۴ قانون حمایت از خانواده بدین شرح است رسیدگی به امور و دعاوی زیر در صلاحیت دادگاه خانواده است.
۲. نکاح دائم موقت و اذن در نکاح و …
ب) صلاحیت محلی محاکم در دعاوی و امور خانوادگی مربوط به زوجین زوجه میتواند در دادگاه محل اقامت خوانده یا محل سکونت خود اقامه دعوی کند مگر در موردی که خواسته مطالبه مهریه غیر منقول باشد هرگاه زوجین دعاوی موضوع صلاحیت دادگاه خانواده را علیه یکدیگر در حوزههای قضائی متعدد مطرح کرده باشند، دادگاهی که دادخواست مقدم به آن داده شده است صلاحیت رسیدگی را دارد. چنانچه دو یا چند دادخواست در یک روز تسلیم شده باشد دادگاهی صلاحیت رسیدگی به دعوای زوجه را دارد که به کلیه دعاوی رسیدگی می.کند هرگ رگاه یکی از زوجین مقیم خارج از کشور باشد دادگاه محل اقامت طرفی که در ایران اقامت دارد برای رسیدگی صالح است.
اگر زوجین مقیم خارج از کشور باشند؛ ولی یکی از آنان در ایران سکونت موقت داشته باشد، دادگاه محل سکونت فرد ساکن در ایران و اگر هر دو در ایران سکونت موقت داشته باشند دادگاه محل سکونت موقت زوجه برای رسیدگی صالح است. هرگاه هیچ یک از زوجین در ایران سکونت نداشته باشند دادگاه شهرستان تهران صلاحیت رسیدگی را دارد، مگر آنکه زوجین برای اقامه دعوا در محل دیگر توافق کنند. هرگاه ایرانیان مقیم خارج از کشور امور و دعاوی خانوادگی خود را در محاکم و مراجع صلاحیت دار محل اقامت خویش مطرح کنند احکام این محاکم یا مراجع در ایران اجرا نمیشود مگر آنکه دادگاه صلاحیتدار ایرانی این احکام را بررسی و حکم تنفیذی صادر کند.
یک دعوا محسوب میشود که باید با تقدیم دادخواست نه درخواست صورت پذیرد.
خواهان و خوانده دعوا در دعوای اثبات زوجیت ؛ سمت خواهان حسب مورد به مرد یا زن تعلق میگیرد و به طرفیت طرف مقابل به عنوان خوانده طرح دعوا میشود.
خواسته این دعوا اساساً صدور حکم مبنی بر اثبات رابطه زوجیت و ثبت این واقعه به انضمام کلیه خسارات قانونی و هزینه دادرسی میباشد.
همان گونه در مبحث قبلی ذکر گردید ادله عام اثبات دعوای اثبات زوجیت همان ادله ی مذکور در ماده ۱۲۵۸ قانون مدنی است. لذا مدعی رابطه زوجیت میبایست هرگونه مدرکی در این خصوص دارد ارائه نماید. از جمله گواهی عاقد استشهادیه و شهادت شهود ……
ممنون استفاده کردم 🙏
عالی بود
من بعد از 6 سال با یه نفر بودم بینمان خیلی خوب بود البته همه چیز سری تا اینکه من باردار شدم و دعوا شروع شد….
جالب اینجاست ازدواج بکنی بعد بشینی تازه اثبات بکنی
آیا در مواردی که ازدواج ثبت نشده باشد، اثبات زوجیت برای برخورداری از حقوق قانونی الزامی است .؟در اینصورت باید چکار کنیم .
بعد از یه عمر با هم هستند تازه یادشون می آد که برای همدیگه خودشون اثبات کنند
وقتی ازدواج تنها به صورت شرعی انجام شده و در دفاتر رسمی ثبت نشده است.
اگه مرد فرزند رو انکار کنه، آزمایش ژنتیک انجام میشه.
اثبات زوجیت مهمه، چون میتونه به حقوق مالی مثل مهریه ربط داشته باشه.
وجود فرزند مشترک میتونه یه دلیل محکم باشه.
درخواست اثبات زوجیت رو باید در دادگاه خانواده مطرح کنید.
این دعوا برای اثبات وجود رابطه ازدواج بین دو نفر مطرح میشود. معمولاً زمانی اقامه میشود که یکی از طرفین ازدواج را انکار کند یا مدارک
رسمی ازدواج وجود نداشته باشد.
مرسی از مقاله خوبتون
زمانی که پای بچه می آد وسط معولا دنبال اثبات ازدواج هستند تا بچه حرامزده نشه