طلاق توافقی نوع دیگری از طلاق محسوب نمیشود بلکه همان طلاق خلع یا مبارات است که در قانون مدنی آمده است.
هر چند طلاق در نظام حقوقی ایران با اراده مرد واقع میشود و در حالتی دیگر و موارد استثنایی زن نیز میتواند درخواست صدور حکم طلاق بدهد، اما قانون گذار به زوجـيـن اختیار داده است تا در صورت بروز اختلاف و قصد جدایی، با توافق و تفاهم بـر ســر امورات مالی و غیرمالی از یکدیگر جدا شوند.

طلاق خلع یا مبارات

طلاق خلع حالتی از (طلاق توافقی) است که زن به دلیل کراهت و نفرتی که نسبت به شوهرش دارد مالی به وی میدهد تا رضایت او را جهت جدایی جلب نماید این مال میتواند به اندازه مهریه یاکمتر یا بیشتر از آن باشد.

طلاق مبارات

در طلاق مبارات کراهت و عدم علاقه از هر دو طرف است و زوجین به این نتیجه میرسند که به دلیل کراهت و بیزاری که نسبت به هم دارند جدا شوند. در ایــن حالت نیز زن باید جهت جدایی مالی به همسرش بدهد ولو مقدار کمی از مهریه، امـا ایــن مال نباید از کل مهریه بیشتر باشد.
مطلب مرتبط: دعوی اثبات عقد هبه
طلاق در یک تقسیم بندی دیگر به طلاق بائن و رجعی منقسم می شود:
طلاق بائن یعنی زوج پس از اجرای صیغه طلاق حق رجوع به زن را ندارد و اگر طرفین داشته باشند باید مجدداً با یکدیگر ازدواج کنند.

طلاق توافقی خلع یا مُبارات

برای طرح دادخواست طلاق توافقی باید شرایط و موارد ذیل تحقق یافته و اماده گردد:

ارکان دعوای طلاق توافقی

1 – احراز رابطه زوجیت با ضمیمه نمودن تصویر سند ازدواج به دادخواست
2- مراجعه به سامانه نوبت دهی طلاق و رفتن به یکی از مراکز مشاوره خانواده قبل از درخواست طلاق و صدور گواهی عدم انصراف از طلاق از طرف مشاور خانواده (در صورت عدم سازش و ضمیمه کردن این گواهی به دادخواست طلاق (حداکثر زمان ارائه گزارش از سوی مشاور سه ماه است که بنا به درخواست زوجین سه ماه دیگر قابل تمدید است.
3- توافق بر سر کلیه حقوقهای مالی و غیرمالی طرفین به صورت مکتوب (اعم از مهریه جهیزیه ،نفقه اجرت المثل حضانت طفل و غیره)
4 – دادگاه پس از تشکیل جلسه و عدم توفیق در سازش بین طرفین گواهی عدم امکان سازش صادر میکند نه حکم طلاق
5 – زوجه باید قسمتی یا کل مهریه خود را حسب مورد به زوج ببخشد (یا اگر سابقاً بخشیده باشد اکنون مالی به زوج بدهد
6 – دادگاه مکلف است دربارۀ حقوق مالی و غیرمالی طرفین که جداگانه در رابطه با آن توافق کرده اند، در رأی خود بیاورد
7 – ارائه گواهی عدم امکان سازش ظرف ۳ ماه از تاریخ ابلاغ رأی قطعی یا قطعی شدن رأی به دفترخانه طلاق جهت اجرای صیغه طلاق در صورت عدم ارائه گواهی مذکور در مهلت مقرر قانونی این گواهی ملغی الاثر تلقی شده و اعتبار خود را از دست خواهد داد و کلیه توافقات نیز از درجه اعتبار ساقط میشود و در صورت صلاحدید طرفين مجددا ًباید دادخواست طلاق بدهند.
8- ارائه گواهی پزشک ذی صلاح در مورد وجود جنین یا عدم آن برای ثبت طلاق نزد سردفتر الزامی است مگر اینکه زوجین بر وجود جنین اتفاق نظر داشته باشند که در این صورت اقرارطرفین در سند طلاق درج میشود بنابراین بارداری مانع ثبت طلاق نیست.
9 – طلاق توافقی حسب مورد از نوع خُلع یا مبارات بوده و در تقسیم بندی دیگر از نوع بائن محسوب میشود و با این وصف رجوع برای مرد امکان پذیر نیست.

طلاق رجعی

یعنی زوج پس از اجرای صیغهٔ طلاق به مدت سه طهر یا پاکی (حدوداً ماه یا کمتر میتواند بدون تشریفات خاصی به زوجه رجوع کرده و زندگی مشترک را ادامه بدهند .

سؤال: طلاق توافقی از کدام نوع است؟ بائن یا رجعی؟

وفق ماده ۱۱۴۵ قانون مدنی طلاق توافقی و طلاق خلع و مبارات توافقی) از نوع طلاق بائن شده و زوج حقی برای رجوع ندارد مگر در یک مورد استثنایی و آن هم اینکه زوجه پس از طلاق در زمان عده سه طهر یا پاکی که حدوداً سه ماه یا کمتر است) از عوض یا مالی که به شوهرش داده یا بخشیده رجوع کند و پشیمان شود.
در این حالت زوج نیز متقابلاً میتواند از طلاق منصرف شده و به زن رجوع کند با این وضع گویی که هـیـچ طلاق و توافقی انجام نشده است. نظریه مشورتی شمارهٔ ۷/۹۵/۷۲۰ مورخ ۱۳۹۵/۳/۲۵ مؤید همین نظر است.
نکته :  چنانچه زوجه در روزهای پایانی از فدیه (عوض ) رجوع کند، یا آنکه اطلاع زوج به گونه ای باشد که برای شوهر فرصتی جهت رجوع از طلاق نباشد، بنابر فتوای فقها و همچنین نظر دکترین از جمله دکتر کاتوزیان رجوع از فدیه (عوض توسط زوجه باطل و كأن لم يكن است).
زنی که با شوهر نزدیکی نکرده باشد ( طلاق بائن غیر مدخوله ) و زن یائسه  (زن بیش از ۵۰ سال ) عده طلاق ندارند و میتوانند به محض وقوع طلاق ازدواج نمایند (مواد ۱۱۴۵ و1155 قانون مدنی )

مستندات قانونی مرتبط با طلاق توافقی

مواد ۱۱۳۹، ۱۱۴۰، ۱۱۴۳، ۱۱۴۶، ۱۱۴۷، ۱۱۵۰ و ۱۱۵۱ قانون مدنی
مواد ۴ و ۱۲ و ۲۴ الی ۳۹ قانون حمایت خانواده مواد ۸ الی ۱۰ و ۵۷ الی ۶۵ آیین نامه اجرایی قانون حمایت خانواده مصوب۱۳۹۳

نکات مربوط به طلاق توافقی

۱- دعوای طلاق از دعاوی غیرمالی محسوب میشود و هزینه دادرسی نیز بر همین اساس دریافت میشود خاطرنشان میسازد دعوای طلاق بنا به تصریح ماده ۸ قانون حمایت خانواده به جز تقدیم دادخواست در سایر موارد بدون رعایت تشریفات آیین دادرسی  مدنی رسیدگی میشود.
طلاق توافقی از امور ترافعی نیست کسی طرف دعوا قرار نمی گیرد و دادخواست مشترکا از سوی زوجین تنظیم و تقدیم میشود در طلاق توافقی تفاوتی ندارد خواهان چه کسی ، باشد بنابراین هم زوج می تتواند خواهان باشد و هم زوجه
2- مرجع صالح : دادگاه صالح جهت رسیدگی به دلالت ماده ۱۲ قانون حمایت خانواده و ماده ۱۱ قانون آیین دادرسی مدنی هم محل اقامتگاه زوج است و هم محل سکونت زوجه ، بنابراین هر دو محل صلاحیت رسیدگی دارند.
3 – هر یک از زوجین میتوانند تا قبل از صدور رأی انصراف خود را از طلاق اعلام کنند هر زمان که یکی از طرفین عدم رضایت خود را اعلام نماید بدون وقوع طلاق پرونده مختومه و بایگانی می.شود و یا حتی میتوانند پس از صدور گواهی عدم امکان سازش و قبل از جاری شدن صیغه طلاق انصراف خویش را اعلام کنند.

سوال مربوط به طلاق توافقی

۴- سؤال اگر زوج پس از صدور گواهی عدم امکان سازش و ارائۀ آن توسط زوجه به دفترخانه ،طلاق نزد سردفتر حاضر نشود آیا میتوان او را اجبار کرد؟
خیر، اجبار زوج امکان پذیر نیست و صیغه طلاق بدون حضور او جاری نمیشود. لذا از سپری شدن مهلت ،قانونی گواهی صادره بلااثر شده و کلیه توافقات نیز بی اعتبار میگردد. اداره حقوقی قوه قضائیه نیز در نظریه مشورتی شمارهٔ ۷/۹۳/۴۳۱ مورخ ۱۳۹۳/۲/۲۸ بیان داشت.
زوجه فاقد وکالت از سوی زوج جهت اجرای صیغهٔ طلاق میباشد، نظــر بــه مفهوم مخالف ماده ۳۶ قانون حمایت، خانواده نمیتوان زوج را مجبور به طلاق نمود و یا زوج مجهول المکان، گردیده دادگاه نمیتواند نماینده به دفترخانه به لحاظ اینکه متعاقباً.  معرفی نماید و با این اوصاف چنین گواهی عدم امکان سازشی با شرایط مذکور و با انقضای مهلت مقرر از درجه اعتبار ساقط است.
5 – صدور گواهی عدم امکان سازش یا حکم طلاق؟
در مواردی که طلاق از سوی زوج یا توافقی است دادگاه گواهی عدم امکان سازش صادر می کند ولی اگر طلاق از جانب زوجه ،باشد دادگاه حکم طلاق صادر مینماید.

گواهی سازش زوجین در دعوای طلاق توافقی

6- آیا کارآموزان قضایی میتوانند در دعوای طلاق وکالت کنند؟
با توجه به بند «ب» مادۀ ۳۳۱ و ماده ۳۳۴ قانون ایین دادرسی که دعاوی غیرمالی را دادگاه تجدیدنظر دانسته است، کارآموزان وکالت حق قبـول قابل تجدیدنظر خواهی درپرونده های طلاق را دارند، اما در مرحله فرجام خواهی در دیوان عالی کشور حق ورود و یا تقدیم دادخواست ندارند( قسمتی از نظریه مشورتی شماره ۷/۹۸/۹۶۷ مورخ  ۱۳۹۸/۶/۲۷)

جلسات الزامی مشاوره برای زوجین در دعوای طلاق

7 -آیا حضور در جلسات مشاوره برای زوجین الزامی است یا میتوانند وکیل معرفی کنند؟ در طلاقهای توافقی مراجعه به مشاور قائم به شخص است و قابل توکیل نیست؛ و مفروض آن است که قانون گذار با پیش بینی نقش مشاور خانواده در دعاوی طلاق، در تلاش بوده تا با مداخله مشاور و استماع نظر و پیشنهادهای وی از سوی زوجین نسبت به حل اختلاف فیمابین انصراف ایشان از طلاق را تسهیل کند … (نظریه مشورتى شماره ۷/۹۸/۱۹۹۱ مورخ ۱۳۹۱/۲/۲۷)