کرج-گوهردشت – فلکه اول – جنب نیکا مال – مجتمع یاس – طبقه سوم – واحد14 – دفتر وکالت سارا آژیده

09383419551

دعوای الزام به فک رهن ملک

دعوای الزام به فک رهن ملک

دعوای الزام به فک رهن ملک

در بسیاری از معاملات ملکی، مالکان برای دریافت تسهیلات یا تضمین تعهدات، ملک خود را در رهن اشخاص یا بانک‌ها قرار می‌دهند. پس از پایان بازپرداخت یا انجام تعهد، باید ملک از رهن خارج شود تا مالک بتواند آزادانه نسبت به آن تصرف یا نقل‌وانتقال انجام دهد. اما در مواردی، مرتهن از همکاری برای آزادسازی ملک خودداری می‌کند. در چنین شرایطی، تنها راه قانونی، طرح دعوای الزام به فک رهن ملک در دادگاه است. این دعوا با هدف اجبار مرتهن به انجام تشریفات قانونی برای رفع رهن اقامه می‌شود. در این نوشتار، به بررسی کامل ابعاد حقوقی و شرایط طرح دعوای الزام به فک رهن ملک خواهیم پرداخت.


نقش وکیل ملکی در پرونده های فک رهن ملکی

نقش وکیل ملکی در پرونده‌های فک رهن ملکی بسیار کلیدی و تخصصی است و تاثیر مستقیم بر موفقیت پرونده دارد. در دعاوی فک رهن، شناخت دقیق قوانین مرتبط با رهن، اسناد رسمی و مراحل دادرسی اهمیت ویژه‌ای دارد و به همین دلیل حضور یک وکیل مجرب و کاربلد ضروری است. استفاده از خدمات بهترین وکیل ملکی در کرج می‌تواند روند پرونده را به صورت قابل توجهی تسریع کند و از بروز اشتباهات حقوقی جلوگیری نماید.

اولین وظیفه وکیل ملکی، بررسی دقیق پرونده و اسناد مربوط به رهن است. وکیل با تحلیل شرایط رهن، پرداخت بدهی و اعتبار سند رهنی، بهترین راهکار حقوقی را به موکل ارائه می‌دهد. این بررسی پایه و اساس طرح دعوا را تشکیل می‌دهد.

در مرحله بعد، وکیل ملکی مسئولیت تنظیم دادخواست فک رهن را بر عهده دارد. تنظیم دادخواست نیازمند تسلط بر قوانین مربوطه و نحوه ارائه مستندات است که اگر به درستی انجام نشود، ممکن است دعوا رد یا دچار تأخیر شود. بهترین وکیل ملکی در کرج با تجربه کافی، دادخواستی مستدل و متناسب با شرایط پرونده آماده می‌کند.

در ادامه، وکیل در جلسات دادگاه حضور یافته و از حقوق موکل دفاع می‌کند. پاسخ به ابهامات قاضی، ارائه دفاعیات مناسب و پیگیری کامل مراحل دادرسی از جمله وظایف مهم اوست. این حمایت حرفه‌ای احتمال صدور حکم به نفع موکل را افزایش می‌دهد.

پس از صدور حکم، وکیل ملکی وظیفه دارد مراحل اداری و ثبتی فک رهن را دنبال کند و با پیگیری‌های لازم، قید رهن را از سند ملک حذف نماید. این مرحله نقش مهمی در آزاد شدن ملک و امکان معامله آن دارد.

به طور کلی، استفاده از خدمات بهترین وکیل ملکی در کرج موجب صرفه‌جویی در وقت و هزینه، کاهش ریسک حقوقی و افزایش شانس موفقیت در پرونده‌های فک رهن ملکی می‌شود و نقش غیرقابل انکاری در حفظ حقوق مالک دارد.

تعریف فک رهن

فک رهن به معنای آزادسازی مال مورد رهن از حالت وثیقه بودن است. زمانی‌که ملکی به عنوان تضمین بدهی یا تعهد در رهن شخصی دیگر (مرتهن) قرار می‌گیرد، مالک (راهن) نمی‌تواند بدون رضایت مرتهن یا بدون انجام تعهدات مالی، ملک را آزادانه منتقل، اجاره یا تغییر کاربری دهد. پس از انجام کامل تعهدات یا پرداخت بدهی، شرایط برای فک رهن فراهم می‌شود، به این معنا که سند ملک باید از حالت رهنی خارج شده و به وضعیت آزاد بازگردد.

فرآیند فک رهن معمولاً با صدور گواهی تسویه از مرتهن (مثلاً بانک) آغاز می‌شود. پس از آن، این گواهی باید به دفترخانه‌ای که سند رهن در آن تنظیم شده، ارائه گردد تا سند رسمی فک رهن تنظیم و در اداره ثبت اسناد ثبت شود. در نتیجه این فرآیند، قید رهن از سند مالکیت حذف شده و ملک به‌طور کامل آزاد می‌شود.

در واقع، فک رهن یک عمل حقوقی و رسمی است که تنها در صورتی قابل انجام است که رابطه حقوقی میان راهن و مرتهن به پایان رسیده باشد. این پایان رابطه ممکن است به دلیل پرداخت بدهی، انقضای مدت قرارداد، یا توافق طرفین حاصل شود. اما اگر مرتهن بدون دلیل قانونی از فک رهن خودداری کند، راهن می‌تواند با طرح دعوای حقوقی، او را ملزم به انجام این عمل نماید.

از نظر قانونی، فک رهن جزو حقوق مالکانه محسوب می‌شود و در بسیاری از موارد پیش‌شرط انجام سایر اقدامات حقوقی مانند انتقال سند یا دریافت تسهیلات جدید است. به همین دلیل، اهمیت فک رهن در معاملات ملکی بسیار بالا بوده و عدم انجام آن می‌تواند موجب بروز مشکلات حقوقی متعدد برای مالک یا خریداران بعدی شود.


شرایط طرح دعوای الزام به فک رهن

برای طرح دعوای الزام به فک رهن ملک، باید شرایط و مقدمات قانونی مشخصی فراهم باشد تا دادگاه بتواند حکم به نفع خواهان صادر کند.

اولین و مهم‌ترین شرط، وجود رابطه حقوقی مشخص میان راهن و مرتهن است. این رابطه معمولاً از طریق یک سند رسمی یا قرارداد کتبی که ملک را به عنوان تضمین یک تعهد یا بدهی در رهن قرار داده، شکل می‌گیرد. بنابراین وجود یک سند رهنی معتبر از ارکان اصلی این دعواست.

دومین شرط، پایان‌یافتن تعهد یا پرداخت کامل بدهی است. در صورتی که بدهی به‌طور کامل پرداخت نشده باشد، مرتهن همچنان حق دارد ملک را در رهن نگه دارد. بنابراین، خواهان باید بتواند با اسناد و مدارک معتبر از جمله فیش‌های پرداخت، تسویه‌حساب بانکی یا گواهی پرداخت کامل، ثابت کند که کلیه بدهی‌ها یا تعهدات موضوع رهن را انجام داده است.

شرط سوم، امتناع یا خودداری مرتهن از فک رهن است. چنانچه مرتهن، با وجود پرداخت بدهی یا انجام تعهد، از مراجعه به دفترخانه برای انجام تشریفات فک رهن یا صدور نامه رفع توقیف خودداری کند، زمینه برای اقامه دعوا فراهم می‌شود. در این وضعیت، خواهان باید بتواند این امتناع را با ارسال اظهارنامه یا مکاتبات رسمی اثبات نماید.

از دیگر شرایط مهم برای طرح دعوا، وجود سند مالکیت یا مدرکی مبنی بر ذی‌نفع بودن خواهان است. شخصی که این دعوا را مطرح می‌کند باید یا مالک رسمی ملک باشد یا در اثر معامله قانونی مانند خرید ملک، ذی‌حق شده باشد.

در نهایت، این دعوا باید در دادگاه حقوقی محل وقوع ملک مطرح شود. تنها در صورت وجود همه این شرایط است که دادگاه می‌تواند وارد رسیدگی شده و حکم الزام به فک رهن صادر کند.


چه کسانی می‌توانند دعوای فک رهن مطرح کنند؟

برای طرح دعوای الزام به فک رهن، اشخاصی باید دارای نفع و ارتباط حقوقی با ملک یا قرارداد رهن باشند. در ادامه، مهم‌ترین کسانی که می‌توانند این دعوا را مطرح کنند، معرفی می‌شوند:

  1. راهن (مالک اصلی ملک در زمان تنظیم قرارداد رهن):
    مهم‌ترین و اصلی‌ترین شخصی که می‌تواند دعوای الزام به فک رهن را مطرح کند، خود راهن است. راهن کسی است که ملک خود را به عنوان وثیقه در اختیار مرتهن قرار داده و پس از انجام تعهد یا پرداخت بدهی، حق دارد از مرتهن بخواهد تا ملک را از حالت رهن خارج کند.
  2. مالک جدید ملک:
    در برخی موارد، ملک رهنی به شخص دیگری منتقل می‌شود؛ مثلاً فروشنده، ملک در رهن را به خریدار واگذار می‌کند. اگر این انتقال به‌صورت قانونی و با اطلاع از وضعیت رهن انجام شده باشد، خریدار به عنوان مالک جدید نیز می‌تواند پس از تسویه بدهی، دعوای الزام به فک رهن را علیه مرتهن اقامه کند.
  3. ضامن یا شخص ثالث پرداخت‌کننده بدهی:
    گاهی ممکن است شخصی غیر از راهن، بدهی مربوط به قرارداد رهن را پرداخت کند؛ مانند ضامن یا شخص ثالثی که برای حمایت از راهن مبلغ مورد نظر را می‌پردازد. در چنین شرایطی، این فرد نیز به دلیل پرداخت بدهی، ذی‌نفع محسوب می‌شود و حق دارد مرتهن را به فک رهن ملزم نماید.
  4. وراث راهن یا مالک جدید:
    در صورت فوت راهن یا مالک قانونی ملک، وراث او که به‌صورت قانونی مالکیت را به ارث برده‌اند، می‌توانند دعوای فک رهن را مطرح کنند، مشروط بر آن‌که شرایط دیگر مثل پرداخت بدهی فراهم شده باشد.

خوانده دعوای فک رهن چه کسی است؟

در دعوای الزام به فک رهن، شخصی که از سوی خواهان تحت پیگرد حقوقی قرار می‌گیرد و ملزم به انجام عمل فک رهن می‌شود، به عنوان خوانده شناخته می‌شود. انتخاب خوانده صحیح در این نوع دعوا اهمیت زیادی دارد، زیرا طرح دعوا علیه شخص غیرمرتبط می‌تواند موجب رد دعوا یا اطاله دادرسی شود. در ادامه، اشخاصی که ممکن است به عنوان خوانده در دعوای فک رهن قرار گیرند معرفی می‌شوند:

  1. مرتهن (طلبکار یا ذی‌نفع از رهن):
    اصلی‌ترین و شایع‌ترین خوانده در دعوای فک رهن، مرتهن است. مرتهن کسی است که به موجب قرارداد رهن، مال غیرمنقول یا ملک را به عنوان وثیقه در اختیار دارد. اگر مرتهن پس از پرداخت کامل بدهی یا انجام تعهدات توسط راهن از فک رهن امتناع کند، خواهان می‌تواند مستقیماً علیه او اقامه دعوا کند.
  2. بانک یا مؤسسه مالی و اعتباری (در رهن‌های بانکی):
    در مواردی که ملک در رهن بانک یا مؤسسه مالی قرار گرفته باشد، بانک به عنوان شخصیت حقوقی، خوانده دعوا خواهد بود. در این حالت، مدیرعامل یا نماینده حقوقی بانک باید در دادگاه پاسخ‌گو باشد. همچنین، دفترخانه اسناد رسمی نمی‌تواند به تنهایی خوانده قرار گیرد، مگر آنکه قصور یا امتناعی از سوی آن رخ داده باشد.
  3. نماینده یا قائم‌مقام قانونی مرتهن:
    در شرایطی که مرتهن فوت کرده باشد یا به هر دلیل نتواند در دعوا شرکت کند، نماینده قانونی، وصی یا وراث او به عنوان قائم‌مقام وی می‌توانند خوانده دعوا قرار گیرند.
  4. شخص ثالثی که مانع فک رهن شده باشد:
    اگر شخص ثالثی به‌طور غیرقانونی مانع از انجام فک رهن شود یا سندی ارائه کند که از فک رهن جلوگیری نماید، می‌تواند به‌عنوان خوانده دعوا معرفی شود.

مراحل طرح دعوای فک رهن

برای طرح دعوای الزام به فک رهن، خواهان باید مراحل قانونی مشخصی را طی کند تا بتواند مرتهن را به انجام فک رهن از طریق حکم دادگاه ملزم نماید. در ادامه، مهم‌ترین مراحل این فرآیند معرفی می‌شوند:

  1. تهیه مدارک و مستندات لازم:
    در ابتدا خواهان باید کلیه مدارک مربوط به قرارداد رهن، سند مالکیت ملک، مدارک پرداخت بدهی یا انجام تعهد، و در صورت وجود، اظهارنامه‌های ارسال‌شده به مرتهن را آماده و جمع‌آوری کند.
  2. ارسال اظهارنامه رسمی به مرتهن:
    معمولاً قبل از طرح دعوا، بهتر است اظهارنامه‌ای رسمی به مرتهن ارسال شود و از او درخواست شود که برای انجام فک رهن اقدام نماید. این اقدام هم حسن نیت خواهان را نشان می‌دهد و هم در دادگاه به عنوان دلیل امتناع مرتهن قابل استفاده است.
  3. تنظیم دادخواست الزام به فک رهن:
    در این مرحله، خواهان باید دادخواستی تحت عنوان «الزام به فک رهن ملک» تنظیم کرده و دلایل، مستندات، و خواسته خود را در آن به‌صورت دقیق بیان کند.
  4. ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی:
    دادخواست و مدارک پیوست باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت شده و به دادگاه صالح ارجاع داده شود. دادگاه صالح معمولاً دادگاه حقوقی محل وقوع ملک است.
  5. ارجاع پرونده به شعبه دادگاه و تعیین وقت رسیدگی:
    پس از ثبت دادخواست، پرونده به یکی از شعب دادگاه حقوقی ارجاع می‌شود و وقت رسیدگی تعیین خواهد شد.
  6. برگزاری جلسه رسیدگی و دفاع طرفین:
    در جلسه دادگاه، خواهان و خوانده (مرتهن) حاضر شده و دلایل خود را ارائه می‌دهند. در این مرحله، دادگاه مدارک پرداخت بدهی و اسناد رهنی را بررسی می‌کند.
  7. صدور رأی و اجرای آن:
    اگر دادگاه دلایل خواهان را موجه بداند، حکم به الزام خوانده به فک رهن صادر می‌کند. پس از قطعیت رأی، خواهان می‌تواند از طریق اجرای احکام، مرتهن را ملزم به حضور در دفترخانه و انجام تشریفات فک رهن کند.

دادگاه صالح برای رسیدگی

با توجه به ماهیت دعوا و موضوع آن (ملک)، دادگاه حقوقی محل وقوع ملک صلاحیت رسیدگی دارد؛ خواه رهن از طریق بانک انجام شده باشد یا توسط اشخاص حقیقی.


مدارک لازم برای دعوای الزام به فک رهن

  • تصویر مصدق سند مالکیت
  • سند رهنی (مثلاً سند رسمی رهن با بانک)
  • فیش‌های پرداخت بدهی یا تسویه کامل
  • اظهارنامه رسمی ارسالی به مرتهن
  • هرگونه مکاتبه یا مدرکی دال بر درخواست فک رهن و امتناع طرف مقابل
  • کارت ملی و شناسنامه خواهان

نکات مهم و کاربردی در این دعوا

1. انتقال ملک رهنی

طبق ماده 793 قانون مدنی، راهن می‌تواند ملک را به دیگری منتقل کند اما این انتقال تاثیری در حق مرتهن ندارد. بنابراین، اگر ملکی که در رهن است به دیگری فروخته شود، خریدار حق دارد پس از پرداخت بدهی، علیه مرتهن دعوای فک رهن اقامه کند.

2. فوت مرتهن

در صورت فوت مرتهن، دعوا باید علیه وراث او مطرح شود. همچنین ممکن است دادگاه حسب مورد، اداره ثبت اسناد و املاک یا دفترخانه را نیز در جریان اجرای حکم قرار دهد.

3. عدم همکاری بانک

در مواردی که رهن نزد بانک باشد و بدهی تسویه شده، بانک موظف است برگه فک رهن را صادر و به اداره ثبت ارائه دهد. در صورت امتناع بانک، با رأی دادگاه می‌توان آن را الزام کرد.

4. ممانعت از تنظیم سند

در مواردی، فروشنده ملکی را در حالی‌که در رهن است می‌فروشد و سپس از فک رهن امتناع می‌کند. در این حالت، خریدار می‌تواند دعوای «الزام به فک رهن» را به همراه «الزام به تنظیم سند رسمی» علیه فروشنده اقامه کند.


استنادهای قانونی مهم

  • ماده 771 قانون مدنی: تعریف عقد رهن.
  • ماده 793 قانون مدنی: انتقال مال مرهونه.
  • ماده 219 قانون مدنی: لزوم پایبندی به قراردادها.
  • ماده 10 قانون مدنی: اصل آزادی قراردادها.
  • مواد مربوط به اجرای احکام مدنی: در صورت استنکاف خوانده از اجرای حکم، امکان اجرای قهری آن وجود دارد.

رویه قضایی و تحلیل آراء

در بسیاری از آراء صادره از محاکم، دادگاه‌ها با احراز شرایط قانونی، مرتهن را ملزم به فک رهن می‌کنند. برخی نکات مهم در رویه قضایی عبارت‌اند از:

  • اثبات پرداخت بدهی شرط اساسی طرح دعواست.
  • اگر ملک در رهن بانک باشد، اثبات تسویه‌حساب یا پایان اقساط لازم است.
  • فک رهن امری تشریفاتی است و فقط در دفترخانه یا اداره ثبت انجام می‌شود؛ بنابراین الزام به فک رهن به‌معنای صدور دستور به انجام تشریفات حقوقی است.

نمونه عملی از دعوای الزام به فک رهن

فرض کنید آقای الف ملکی را به بانک رهن داده تا وام بگیرد. پس از چند سال، تمامی اقساط را پرداخت می‌کند اما بانک از صدور نامه فک رهن خودداری می‌کند. در اینجا، آقای الف باید اظهارنامه‌ای به بانک بفرستد و در صورت عدم پاسخ، دادخواستی با خواسته «الزام بانک به فک رهن از پلاک ثبتی…» مطرح کند. با اثبات پرداخت بدهی، دادگاه بانک را ملزم به فک رهن می‌کند.


آثار حقوقی حکم فک رهن

آثار حقوقی حکم فک رهن ناظر بر پایان یافتن وضعیت رهنی یک مال غیرمنقول است و آثار متعدد و مهمی در حوزه حقوق مالکیت، معاملات و ثبت اسناد دارد. در ادامه، مهم‌ترین آثار حقوقی این حکم توضیح داده می‌شود:

1. آزاد شدن ملک از قید رهن

مهم‌ترین اثر حکم فک رهن، آزاد شدن مال مورد رهن از محدودیت‌های ناشی از رهن است. پس از صدور و قطعیت حکم فک رهن، مال رهنی دیگر تحت وثیقه طلب طلبکار نیست و مالک می‌تواند آن را آزادانه منتقل کند یا در قبال تعهدات دیگر به رهن بگذارد.

2. رفع بازداشت ثبتی

در صورتی که ملک در اداره ثبت اسناد و املاک به عنوان رهن ثبت شده باشد، با ارائه حکم فک رهن، اداره ثبت موظف است قید رهن را از دفتر املاک حذف کند. این موضوع نقش مهمی در امکان نقل‌وانتقال رسمی ملک دارد، زیرا تا زمان باقی بودن رهن در دفتر املاک، نقل‌وانتقال قانونی ممکن نیست.

3. پایان تعهدات راهن در برابر مرتهن

با صدور حکم فک رهن، فرض بر این است که تعهدات مالی یا قراردادی راهن انجام شده و دیگر مسئولیتی از بابت رهن بر عهده ندارد. در نتیجه، مرتهن دیگر حق مراجعه به مال مورد رهن را برای وصول طلب خود نخواهد داشت.

4. امکان فروش، اجاره یا رهن مجدد

پس از فک رهن، مالک می‌تواند مال خود را بدون محدودیت ناشی از سند رهنی، بفروشد، اجاره دهد یا حتی دوباره به رهن بگذارد. این امر، ارزش و قابلیت استفاده و بهره‌برداری از ملک را افزایش می‌دهد.

5. اعتبار اجرایی حکم نزد نهادها

حکم فک رهن از سوی مراجع قضایی دارای اعتبار اجرایی است و ادارات ثبت، دفاتر اسناد رسمی، و حتی بانک‌ها ملزم به پذیرش آن هستند و نمی‌توانند به استناد وجود سند رهنی سابق، مانع انجام امور مالک شوند.


تفاوت دعوای فک رهن با ابطال سند رهنی

دعوای فک رهن و دعوای ابطال سند رهنی هر دو به اسناد و معاملات مربوط به رهن مربوط می‌شوند، اما از لحاظ ماهیت، هدف، و آثار حقوقی تفاوت‌های مهمی دارند.

دعوای فک رهن

دعوای فک رهن زمانی مطرح می‌شود که مدیون (راهن)، دین خود را به طلبکار (مرتهن) پرداخت کرده یا به هر دلیلی، شرط رهن ساقط شده باشد، اما مرتهن اقدام به فک رهن نکرده یا سند رسمی مربوط به رهن هنوز در سیستم ثبتی باقی مانده است. هدف از این دعوا، رفع بازداشت یا قید رهن از ملک است.
در این دعوا، خواهان اثبات می‌کند که تعهدات مربوط به رهن انجام شده و بنابراین باید سند آزاد و رهن منحل شود. نتیجه این دعوا، آزاد شدن ملک از قید رهن و حذف وضعیت رهنی در اسناد رسمی و ثبتی است.

دعوای ابطال سند رهنی

اما دعوای ابطال سند رهنی زمانی مطرح می‌شود که سند رهنی از ابتدا فاقد شرایط قانونی بوده یا باطل یا غیر معتبر است؛ مانند حالتی که ملک بدون اجازه مالک در رهن گذاشته شده، یا سند به علت فریب، جعل، یا عدم اهلیت یکی از طرفین تنظیم شده باشد.
در اینجا خواهان می‌خواهد دادگاه وجود سند را بی‌اعتبار اعلام کند، نه فقط قید رهن را حذف کند. نتیجه این دعوا، بی‌اعتباری سند از ابتدا و حذف آن از دفاتر رسمی و ثبتی خواهد بود.

تفاوت اصلی

تفاوت اصلی در این است که دعوای فک رهن ناظر به انحلال صحیح یک رابطه حقوقی معتبر است، در حالی‌که دعوای ابطال سند رهنی به دنبال نابود کردن یک سند باطل یا غیرقانونی است. همچنین، دعوای فک رهن معمولاً پس از پایان تعهدات مالی مطرح می‌شود، اما دعوای ابطال سند رهنی ممکن است در هر مرحله‌ای حتی پیش از اجرای تعهدات نیز اقامه شود.


نتیجه‌گیری

دعوای الزام به فک رهن، از جمله دعاوی مهم در زمینه املاک است که در مواقع پایان یافتن رابطه رهنی و امتناع مرتهن از آزادسازی سند، مطرح می‌شود. برای موفقیت در این دعوا، اثبات پرداخت بدهی و وجود قرارداد معتبر ضروری است. با ارائه مدارک مستند و مراجعه به دادگاه صالح، می‌توان حکم الزام به فک رهن را اخذ و ملک را از حالت توقیف خارج کرد. این دعوا نه‌تنها برای راهن بلکه برای خریداران و ثالث‌هایی که به نحوی ذی‌نفع هستند، اهمیت دارد و راهی برای احقاق حقوق آن‌ها فراهم می‌سازد.

.

ارسال نظر

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

مقالات مرتبط


Warning: Undefined array key "post_grid_columns" in /home/h280719/public_html/wp-content/themes/aren/inc/elements/post-grid.php on line 2074
قرارداد چیست
...

قرارداد چیست

  در زندگی روزمره، افراد برای رسیدن به اهداف مختلف خود ناگزیر به برقراری روابط حقوقی با دیگران هستند. یکی از مهم‌ترین ابزارهای ...